Tết không cần mâm cao cỗ đầy chỉ cần đủ thành viên

Có những năm, Tết đến không mang theo cảm giác háo hức mà chỉ chất đầy những nỗi lo: lo mâm cỗ có đủ đầy không, lo quà biếu có tươm tất không, lo mình có “bằng người ta” hay không. Giữa những áp lực ấy, người ta đôi khi quên mất rằng điều làm nên ý nghĩa thật sự của Tết chưa bao giờ nằm ở mâm cao cỗ đầy, mà nằm ở việc những ai đang ngồi quanh mâm cơm ấy. Bởi với nhiều gia đình, một cái Tết giản dị nhưng đủ thành viên trở về, đủ tiếng cười và đủ sự hiện diện, đã là điều quý giá nhất sau một năm dài mưu sinh.

Trước hết, chúng ta không phủ nhận vai trò của vật chất, nhưng cụm từ “mâm cao cỗ đầy” ở đây mang ý nghĩa biểu trưng cho sự phô trương, so sánh và áp lực hình thức, chứ không phải nhu cầu ăn uống tối thiểu của gia đình. Tết, dù giản dị đến đâu, vẫn cần được đảm bảo những điều kiện cơ bản để con người cảm thấy an toàn và được chăm sóc. Tuy nhiên, điều làm nên linh hồn của Tết lại không nằm ở số lượng món ăn, mà nằm ở việc ai đang ngồi quanh mâm cơm đó.

Dưới góc nhìn xã hội học, gia đình luôn là đơn vị nền tảng của xã hội Việt Nam. Trong suốt một năm bận rộn, mỗi thành viên trong gia đình đều bị cuốn vào công việc, học tập, mưu sinh, thậm chí sống xa nhau về mặt địa lý. Tết là một trong số rất ít thời điểm mà guồng quay ấy chậm lại, để con người có cơ hội trở về với gia đình, nơi lưu giữ những mối quan hệ thân thương bền chặt và ít điều kiện nhất. Vì vậy, sự hiện diện đầy đủ của các thành viên trong ngày Tết mang ý nghĩa tái kết nối, hàn gắn và củng cố lại các mối quan trong hệ gia đình.

Từ thực tế, điều khiến nhiều bậc cha mẹ mong mỏi nhất mỗi dịp Tết không phải là con cái mang về bao nhiêu tiền hay quà cáp, mà là được nhìn thấy con cháu đông đủ, khỏe mạnh và bình an. Với người lớn tuổi, Tết là cột mốc thời gian rất rõ ràng để cảm nhận sự gắn kết gia đình. Một cái Tết vắng con cháu, dù vật chất có đủ đầy, vẫn để lại cảm giác trống trải, cô đơn và hụt hẫng. Ngược lại, một bữa cơm đơn sơ nhưng có đủ mặt các con, các cháu lại mang đến niềm an ủi tinh thần rất lớn.

Không chỉ người già, trẻ nhỏ cũng chịu ảnh hưởng không ít từ không khí đoàn viên ngày Tết. Những ký ức đẹp về Tết trong tuổi thơ thường không gắn với việc ăn món gì ngon, mà gắn với hình ảnh cả gia đình quây quần, tiếng cười nói, sự ấm áp và cảm giác được thuộc về. Đó là nền tảng cảm xúc quan trọng giúp trẻ hình thành cảm giác an toàn, nuôi dưỡng tình cảm gia đình và giá trị yêu thương – gắn kết.

Ở chiều ngược lại, việc quá coi trọng mâm cao cỗ đầy lại vô tình tạo ra áp lực tâm lý không cần thiết. Nhiều người vì kinh tế khó khăn mà ngại về quê, sợ ánh nhìn so sánh, sợ bị đánh giá là “không lo được cho gia đình”. Điều này khiến Tết vốn là dịp đoàn tụ lại trở thành nguyên nhân của chia xa. Khi hình thức và vật chất được đặt lên trên con người, giá trị nhân văn của Tết bị bào mòn, và gia đình mất đi chức năng nâng đỡ tinh thần vốn có.

Do đó, mâm cơm Tết chỉ thực sự có ý nghĩa khi nó là không gian của sự kết nối, chứ không phải là thước đo điều kiện kinh tế. Một mâm cơm giản dị nhưng đủ thành viên ngồi lại với nhau, cùng ăn, cùng trò chuyện, cùng nhìn lại một năm đã qua, có giá trị tâm lý và xã hội lớn hơn rất nhiều so với một mâm cỗ thịnh soạn nhưng mỗi người một nơi hoặc ngồi cạnh nhau mà thiếu sự gắn kết.

“Tết không cần mâm cao cỗ đầy chỉ cần đủ thành viên” cũng là lời nhắc nhở về sự ưu tiên trong đời sống hiện đại. Khi con người mải mê theo đuổi vật chất, địa vị và thành công cá nhân, gia đình rất dễ bị đẩy xuống vị trí thứ yếu. Tết chính là thời điểm để đảo ngược thứ tự ưu tiên ấy, để mỗi người tự hỏi: điều gì là quan trọng nhất khi bước sang một năm mới? Câu trả lời, xét đến cùng, vẫn là những mối quan hệ bền vững và sự hiện diện của những người thân yêu.

Tất nhiên, không phải gia đình nào cũng có thể đoàn viên trọn vẹn vì điều kiện công việc, sức khỏe hay hoàn cảnh khách quan. Nhưng ngay cả trong những trường hợp đó, tinh thần của câu nói này vẫn còn nguyên giá trị: hãy trân trọng sự hiện diện của những người có thể ở bên mình và đừng để áp lực vật chất làm lu mờ ý nghĩa của sự sum họp. Đoàn viên không chỉ là đủ mặt về số lượng, mà còn là sự hiện diện về tinh thần khi mỗi người thật sự dành thời gian và sự quan tâm cho nhau.

Cho nên, trong mọi biến đổi của xã hội, giá trị gia đình sum vầy vẫn là linh hồn của Tết Việt. “Tết không cần mâm cao cỗ đầy chỉ cần đủ thành viên” không phải là lời kêu gọi giản lược Tết, mà là lời nhắc nhở sâu sắc về bản chất của hạnh phúc gia đình. Khi con người biết đặt sự hiện diện lên trên hình thức, đặt con người lên trên vật chất, thì dù Tết giản dị đến đâu, nó vẫn trọn vẹn, ấm áp và đúng nghĩa là Tết.