Ranh giới giữa con chung, con anh, con tôi: Chúng ta thật sự là một gia đình?

Trong xã hội hiện đại, việc tái hôn hoặc xây dựng gia đình có con riêng – con chung không còn hiếm gặp. Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tưởng chừng ấm áp ấy lại là vô số những ranh giới vô hình, khó xóa bỏ giữa “con anh”, “con tôi” và “con chúng ta”. Câu hỏi “Chúng ta thật sự là một gia đình?” trở thành trăn trở của không ít cặp vợ chồng. Bởi lẽ, để dung hòa và gắn kết những mối quan hệ phức tạp này, tình yêu đôi lứa là chưa đủ, mà còn cần rất nhiều sự thấu hiểu, kiên nhẫn và kỹ năng ứng xử.

1. Ranh giới con chung – con anh – con tôi

Dù đã cùng nhau kết hôn và xây dựng một mái nhà chung, nhiều người vẫn khó tránh khỏi việc phân biệt con riêng của nhau và với con chung. Điều này thường bắt nguồn từ:

• Tâm lý bảo vệ bản năng của cha/mẹ ruột: Cha mẹ luôn muốn dành điều tốt nhất cho con mình, sợ rằng con sẽ bị thiệt thòi hoặc không được yêu thương đủ.
• Lịch sử và ký ức cũ: Con riêng là sự hiện diện của một mối quan hệ đã qua, đôi khi hình ảnh hoặc câu chuyện về người cũ khiến người còn lại khó toàn tâm toàn ý chấp nhận.
• Sự khác biệt trong cách nuôi dạy: Mỗi người có quan điểm, nguyên tắc, thói quen giáo dục con cái khác nhau. Những bất đồng này dễ tạo cảm giác “đứa này không phải con mình” khi xung đột xảy ra.

Chính những yếu tố trên khiến ranh giới vô hình vẫn tồn tại, dù cả hai đã cố gắng gắn bó.

2. Có con chung là niềm vui hay áp lực mới?

Khi hai người trước đó đã ly hôn và chọn bước thêm bước nữa và có thêm con chung, điều này vừa có thể là chiếc cầu nối giúp gắn kết các thành viên trong gia đình xích lại gần nhau, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ tạo ra những khoảng cách mới nếu không khéo léo trong cách ứng xử.

• Niềm vui: Việc có con chung thường mang lại cảm giác gia đình trọn vẹn hơn. Cả hai vợ chồng có thêm mục tiêu chung để cùng vun đắp, từ đó tăng sự hòa hợp, cảm giác đồng lòng và hướng về tương lai. Đứa trẻ cũng trở thành một phần biểu tượng cho tình yêu và sự gắn bó giữa hai người.
• Áp lực: Tuy nhiên, trong gia đình có con riêng, việc xuất hiện con chung đôi khi vô tình tạo ra sự so sánh hoặc cảm giác bị phân biệt. Nếu cha mẹ (hoặc cha/mẹ kế) dành sự quan tâm, thời gian hay nguồn lực tài chính nhiều hơn cho con chung hoặc ngược lại ưu tiên con riêng hơn, trẻ rất dễ nảy sinh cảm giác ghen tị, bị bỏ rơi hay bất công. Ngay cả khi cha mẹ không cố ý, con riêng vẫn có thể hiểu lầm rằng “cha/mẹ không còn thương mình như trước”, từ đó dẫn đến mâu thuẫn và rạn nứt trong quan hệ gia đình.

3. Tác động tâm lý đến trẻ

Dù là con riêng hay con chung, trẻ em đều nhạy cảm và dễ nhận ra sự khác biệt trong cách đối xử của người lớn. Một số ảnh hưởng tiêu cực có thể xảy ra:

• Con riêng có thể cảm thấy mình “không thuộc về” gia đình mới, từ đó thu mình hoặc nổi loạn.
• Nếu nhận thấy sự khác biệt về tình cảm hoặc vật chất, trẻ sẽ so sánh và hình thành cảm xúc tiêu cực.
• Khi bị đối xử thiếu công bằng, trẻ dễ mất niềm tin vào người lớn và các mối quan hệ xung quanh.

Ngược lại, nếu được yêu thương và tôn trọng như nhau, trẻ sẽ phát triển nhân cách tích cực, học được cách chấp nhận và yêu thương người khác.

4. Vai trò của cha/mẹ trong việc xóa ranh giới

Cha/mẹ ruột chính là người giữ vai trò quan trọng nhất trong việc giúp con hòa nhập và cảm nhận được tình yêu thương. Một số cách tiếp cận hiệu quả như:

• Làm gương về sự tôn trọng: Tránh những lời nói hoặc hành động phân biệt trước mặt con.
• Tạo cơ hội gắn kết: Khuyến khích các hoạt động chung để con riêng và con chung có thời gian hiểu nhau.
• Bảo vệ công bằng: Khi xảy ra mâu thuẫn, giải quyết dựa trên nguyên tắc đúng – sai chứ không dựa trên mối quan hệ máu mủ.

Bên cạnh đó, người làm cha/mẹ kế thường chịu áp lực lớn, vừa muốn thể hiện sự quan tâm, vừa lo sợ bị từ chối. Để xây dựng mối quan hệ lành mạnh thì cần:

• Kiên nhẫn: Không vội vàng ép buộc con riêng gọi mình là cha/mẹ hay bày tỏ tình cảm.
• Lắng nghe và thấu hiểu: Chấp nhận cảm xúc của trẻ, kể cả sự xa cách hay phản kháng ban đầu.
• Thể hiện sự nhất quán: Đối xử công bằng giữa các con, giữ lời hứa và hành xử ổn định để tạo niềm tin.

5. Giữ gia đình là “một” chứ không phải “nhiều nhóm nhỏ”

Một gia đình hạnh phúc không chỉ được tạo ra bởi quan hệ huyết thống, mà bởi sự kết nối cảm xúc và giá trị chung. Để giảm thiểu ranh giới “con anh – con tôi – con chúng ta” thì cần phải:

• Xây dựng nguyên tắc chung: Thống nhất các quy tắc và cách nuôi dạy con trước khi sống chung.
• Tôn trọng câu chuyện quá khứ: Không phủ nhận hoặc chê bai mối quan hệ trước đây của đối phương, vì đó là một phần lịch sử của con cái họ.
• Chia sẻ trách nhiệm tài chính và chăm sóc: Để tất cả các con thấy rằng mình được quan tâm và bảo vệ như nhau.

Trong trường hợp, mâu thuẫn kéo dài và trở nên căng thẳng, tác động tiêu cực đến trẻ và hôn nhân, việc tìm đến chuyên gia tâm lý gia đình là điều cần thiết. Họ sẽ giúp các thành viên hiểu được nhu cầu, cảm xúc của nhau, đồng thời đưa ra các chiến lược cụ thể để gắn kết.

Ranh giới giữa “con anh”, “con tôi” và “con chúng ta” không tự nhiên biến mất chỉ nhờ vào tờ giấy đăng ký kết hôn mà đó là một quá trình cần sự kiên nhẫn, tôn trọng, yêu thương và công bằng từ tất cả các bên. Khi cha mẹ chủ động xóa bỏ khoảng cách, đặt lợi ích và hạnh phúc của tất cả các con lên hàng đầu, khái niệm “gia đình” sẽ trở nên trọn vẹn và không còn là nhiều nhóm riêng lẻ, mà là một mái nhà chung, nơi mọi thành viên đều được yêu thương và trân trọng như nhau.