Thủ tục thừa kế không có di chúc được thực hiện thế nào?

Thủ tục thừa kế không có di chúc là thủ tục pháp lý phổ biến được khá nhiều người quan tâm. Thông thường, trường hợp này xảy ra khi người có quyền lập di chúc đột ngột qua đời. Do đó, họ sẽ không kịp thể hiện ý chí của mình trên bản di chúc. Để giải quyết vấn đề tài sản, việc chia thừa kế lúc này được dựa theo các quy định của luật dân sự hiện hành. Vậy thủ tục chia thừa kế theo pháp luật được thực hiện như thế nào?

Những mâu thuẫn tài sản khi người chết không để lại di chúc

Khi không để lại di chúc, trong gia đình có thể xảy ra những mâu thuẫn liên quan đến vấn đề về tài sản, cụ thể như sau:

• Về việc chia tài sản thừa kế giữa các thành viên. Nhiều trường hợp cha mẹ mất mà không viết di chúc phân chia thì việc tranh chấp tài sản thừa kế sẽ diễn ra với những người con. Người có trách nhiệm với cha mẹ nhiều sẽ đòi hỏi phần di sản nhiều hơn người có nghĩa vụ ít. Thế nhưng, theo quy định pháp luật thì việc chia tài sản theo hàng thừa kế thứ nhất sẽ bằng nhau. Do đó, mâu thuẫn, bất đồng sẽ nhiều khả năng xảy ra. 
• Người chết không lập di chúc có thể dẫn đến việc di sản thất lạc. Ví dụ người chết có tài sản tiết kiệm và chỉ mình họ biết và khi chết không viết di chúc thì số tài sản đó sẽ không được công khai và việc thất thoát chắc chắn sẽ xảy ra. 

Không có di chúc thì chia tài sản thừa kế như thế nào?

Khi không có di chúc thì phải tuân theo quy định phân chia tài sản thừa kế của pháp luật. Cụ thể được quy định tại Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 như sau:

“Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật

1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:

a) Không có di chúc;

b) Di chúc không hợp pháp;

c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;

d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản”.

Theo đó, di sản thừa kế không có di chúc sẽ được chia đều cho tất cả những người cùng hàng thừa kế. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản. Về người thừa kế theo pháp luật được quy định chi tiết tại Điều 651 của Luật này. 

Thủ tục thừa kế không có di chúc được thực hiện như thế nào?

Để tiến hành thủ tục nhận thừa kế không có di chúc, người được nhận di sản sẽ tiến hành theo quy trình như sau:

Bước 1: Nộp hồ sơ

Trước khi yêu cầu công chứng Văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế theo trình tự, thủ tục quy định của pháp luật, người thừa kế sẽ chuẩn bị các loại giấy tờ sau đây:

• Phiếu yêu cầu công chứng.
• Giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng.
• Giấy chứng tử hoặc giấy tờ khác chứng minh người để lại di sản đã chết.
• Dự thảo Văn bản thỏa thuận phân chia tài sản thừa kế hoặc Văn bản khai nhận di sản thừa kế (nếu có).
• Các giấy tờ chứng thực cá nhân như CMND/CCCD, sổ hộ khẩu,… của người thừa kế. 
• Các loại giấy tờ về tài sản như giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở,…

Sau khi việc chuẩn bị hồ sơ thừa kế không có di chúc được hoàn tất, người thừa kế sẽ nộp hồ sơ đến Cơ quan có thẩm quyền tại UBND cấp xã, phường, thị trấn nơi cư trú. Theo đó, Công chứng viên sẽ kiểm tra, xem xét tính hợp lệ và đầy đủ của tài liệu có trong hồ sơ. Nếu đáp ứng đủ yêu cầu sẽ tiếp nhận, thụ lý và ghi vào sổ công chứng. Ngược lại, nếu hồ sơ không đầy đủ, Công chứng viên sẽ hướng dẫn họ cách bổ sung và sửa đổi (nếu có). 

Bước 2: Niêm yết công khai 

Sau khi hoàn thành bước thứ nhất và được chấp thuận, thông tin sẽ được niêm yết ở UBND cấp xã, phường, thị trấn nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản với các nội dung như họ tên, người nhận thừa kế, danh mục di sản thừa kế,… Thời gian niêm yết là khoảng 15 ngày.

Bước 3: Ký công chứng và trả kết quả

Ở bước này, nếu không có khiếu nại, tố cáo trong quá trình niêm yết kết quả chia tài sản thừa kế, tổ chức hành nghề công chứng sẽ hướng dẫn người thừa kế ký vào Văn bản khai nhận di sản hoặc Văn bản thỏa thuận chia di sản thừa kế. Sau đó, Công chứng viên sẽ yêu cầu người thừa kế xuất trình các loại giấy tờ đã nêu trong hồ sơ để kiểm tra, đối chiếu trước khi ký xác nhận vào lời chứng và từng trang của văn bản.